Szanse i zagrożenia w branży opakowań zadrukowanych

Branża opakowań zadrukowanych, a w szczególności sektor fleksograficzny, stoi dziś w obliczu wielu trudności. Zmiany technologiczne, środowiskowe i społeczne sprawiają, że kwestia przyszłych kadr staje się jednym z najważniejszych tematów dla firm, instytucji edukacyjnych
i organizacji branżowych. Deficyt pracowników, zmieniające się kompetencje, napływ pracowników migracyjnych oraz konieczność dostosowania systemu kształcenia – to tylko niektóre z wyzwań, które kształtują nową rzeczywistość rynku pracy.
W centrum tych przemian znajduje się Europejski Zielony Ład oraz projektowane rozporządzenie PPWR (Packaging and Packaging Waste Regulation), które wymuszają transformację w drukarniach opakowaniowych.

Wyzwania i szanse w dobie Zielonego Ładu i PPWR

Szanse rozwojowe

Wprowadzenie Zielonego Ładu oraz planowanego rozporządzenia PPWR wymusza na producentach i przetwórcach opakowań nowe podejście do projektowania i produkcji. Kluczowe znaczenie zyskują materiały łatwiejsze w recyklingu, redukcja objętości opakowań oraz minimalizacja wpływu na środowisko w łańcuchu dostaw. Fleksografia, dzięki swojej elastyczności i zdolności do zadruku różnych podłoży, może w tym procesie odegrać kluczową rolę.
Rozwiązania, takie jak druk farbami wodnymi, technologie suszenia LED UV, uproszczenie nadruku, mogą być odpowiedzią na ekologiczne wymogi rynku.

Wyzwania regulacyjne i technologiczne

Jednym z większych wyzwań dla drukarń może być konieczność dostosowania się do zasady „design for recycling” – projektowania opakowań w taki sposób, by nadawały się do recyklingu bez utraty właściwości użytkowych. W praktyce oznacza to ograniczenie stosowania laminatów wielomateriałowych czy farb i lakierów o utrudnionym stopniu recyklingu.
Kolejną barierą mogą być koszty inwestycji w modernizację parku maszynowego, które dla mniejszych firm stanowią poważne obciążenie. Dodatkowo, dynamiczne zmiany w prawodawstwie unijnym mogą prowadzić do niepewności i opóźnień inwestycyjnych.

PPWR (Packaging and Packaging Waste Regulation). Nadchodząca rewolucja regulacyjna w obszarze opakowań.

Ustawa ta ma objąć wszystkie opakowania wprowadzone do obrotu w Unii Europejskiej niezależnie od zastosowanego materiału oraz wszystkie odpady powstające przy ich produkcji niezależnie od rodzaju opakowania.
Cele projektu

• ograniczenie wytwarzania ww. odpadów
• ograniczenie negatywnego wpływu odpadów opakowaniowych na środowisko
• promocja GOZ w opakowaniach (Gospodarka Obiegu Zamkniętego)
• promocja wykorzystania materiałów pochodzących z recyklingu w opakowaniach

Projektowanie opakowań z myślą o realnym recyklingu
Jednym z fundamentów projektowanego rozporządzenia PPWR jest wymóg, by opakowania nadawały się do recyklingu nie tylko w teorii, ale również w praktyce. Oznacza to, że projektowanie opakowań będzie musiało uwzględniać rzeczywiste możliwości techniczne ich przetwarzania w istniejących systemach recyklingu.
Złożone struktury, takie jak wielowarstwowe tworzywa sztuczne, które trudno rozdzielić na jednorodne frakcje, mogą zostać objęte dodatkowymi restrykcjami lub nawet całkowicie wycofane z rynku. Kluczowe będzie uproszczenie składu materiałowego i eliminowanie komponentów, które utrudniają selektywną zbiórkę oraz recykling.
Zgodnie z założeniami PPWR, od 1 stycznia 2030 roku wszystkie opakowania wprowadzane na rynek Unii Europejskiej będą musiały spełniać kryteria „projektowania z myślą o recyklingu”. W praktyce oznacza to, że każde opakowanie – niezależnie od materiału – musi być tak zaprojektowane, aby:

• konsument był w stanie bez trudu zidentyfikować, jak prawidłowo
  je posegregować,
• wszystkie elementy (np. folia, papier, plastik) dawały się łatwo oddzielić,
• żaden z komponentów nie utrudniał przetwarzania innych odpadów       w tym samym strumieniu.

Przykładowo: jeśli folia użyta w opakowaniu zanieczyszcza pozostałe odpady z tworzyw sztucznych, całe opakowanie może zostać uznane za nienadające się do recyklingu. Wymogi te wymuszają przejrzystość projektową i wysoką odpowiedzialność producentów za cały cykl życia opakowania – od produkcji, przez użytkowanie, po końcowe zagospodarowanie.

Zrównoważony rozwój a opakowania: trendy i wyzwania według raportu firmy badawczej Smithers

W ostatnich latach temat zrównoważonego rozwoju zyskał na znaczeniu i stał się jednym z priorytetów dla największych marek konsumenckich. Większość z nich wdrożyła szeroko komunikowane strategie ESG,
w których redukcja ilości odpadów opakowaniowych oraz zapewnienie ich bezpiecznego i efektywnego recyklingu są jednymi z najważniejszych celów środowiskowych. Jak wskazuje raport przygotowany przez analityków Smithers, działania te wynikają nie tylko z presji konsumenckiej, ale również z dynamicznie zaostrzających się regulacji prawnych w wielu regionach świata.
Zarówno inicjatywy podejmowane przez biznes, jak i nowe przepisy (np. unijne rozporządzenie PPWR) wywierają rosnącą presję na producentów, by dostarczali rozwiązania opakowaniowe, które będą zgodne z zasadami gospodarki o obiegu zamkniętym. W efekcie firmy stoją przed koniecznością transformacji całych łańcuchów dostaw, począwszy od projektowania opakowań, aż po ich końcowe zagospodarowanie.

Plastik pod lupą

W szczególności opakowania z tworzyw sztucznych znajdują się w centrum uwagi opinii publicznej, mediów i legislatorów. Jak zauważa Smithers, choć plastik odgrywa istotną rolę w ochronie produktów — szczególnie spożywczych i farmaceutycznych — jego wskaźniki recyklingu pozostająniższe niż w przypadku innych materiałów, a obecność plastiku
w środowisku naturalnym wzbudza poważne zaniepokojenie.
Możliwość recyklingu plastikowych opakowań stała się więc priorytetem nie tylko dla producentów i marek, ale także dla konsumentów oraz administracji publicznej. Jednocześnie należy podkreślić, że tworzywa sztuczne posiadają liczne zalety funkcjonalne — oferują doskonałe właściwości barierowe, są lekkie (co przekłada się na niższe emisje CO₂ podczas transportu) i pozwalają przedłużyć trwałość produktów. Wyzwaniem dla branży opakowaniowej jest zatem znalezienie równowagi między korzyściami użytkowymi plastiku a wymogami środowiskowymi.
Jednym z kierunków rozwoju są innowacje w zakresie projektowania materiałów łatwiejszych do recyklingu — tzw. „design for recycling”. Coraz więcej stowarzyszeń branżowych i organizacji badawczo-rozwojowych wspiera projektantów opakowań poprzez publikację wytycznych i rekomendacji ułatwiających wdrażanie zrównoważonych rozwiązań.

Papierowa alternatywa na przykładzie koncernu Coca-Cola
W odpowiedzi na rosnącą presję, niektóre firmy decydują się na częściową rezygnację z plastiku na rzecz papieru lub tektury. Przykładem jest inicjatywa Coca-Coli, która w ostatnich latach była wielokrotnie krytykowana jako jeden z największych „producentów plastiku” na świecie. Koncern opisuje na swojej stronie internetowej projekt, który miał na celu poprawę swojego wizerunku i realnego ograniczenia wpływu środowiskowego. Firma wprowadziła system KeelClip, innowacyjny sposób pakowania wielopaków puszek.
KeelClip, opracowany we współpracy z Graphic Packaging International i partnerami rozlewniczymi Coca-Coli, zastępuje plastik i folię termokurczliwą tekturowym łącznikiem, który jest w pełni nadający się do recyklingu. To rozwiązanie wykorzystuje w pełni karton pochodzący ze zrównoważonych źródeł (certyfikat FSC) i ma również ułatwić transport. Według danych Coca-Coli, wdrożenie KeelClip pozwala na zmniejszenie zużycia plastiku o ponad 2000 ton rocznie i graniczenie emisji dwutlenku węgla o około 3000 ton rocznie.

Podsumowanie

Transformacja opakowań w kierunku zrównoważonego rozwoju to proces złożony, który wymaga współpracy wielu interesariuszy – od producentów surowców, przez projektantów, aż po konsumentów. Jak pokazują analizy ekspertów, branża opakowaniowa już dziś podejmuje konkretne działania, jednak przyszłość należy do tych firm, które zainwestują w technologie proekologiczne, alternatywne materiały i nowoczesne podejście do projektowania. Dobrym kierunkiem jest również monitorowanie przykładów takich jak KeelClip, które pokazują, że innowacja może iść w parze z odpowiedzialnością środowiskową.

Przyszłe kadry w sektorze opakowań zadrukowanych

Jak wiele gałęzi przemysłu przetwórczego, branża poligraficzna zmaga się z niedoborem wykwalifikowanych pracowników. Starzejąca się kadra, odchodząca sukcesywnie na emeryturę, nie znajduje dziś odpowiedniego zastępstwa wśród młodych absolwentów szkół zawodowych i technicznych. Dodatkowo, szybkie tempo postępu technologicznego sprawia, że tradycyjne umiejętności drukarskie nie wystarczają – coraz bardziej pożądane są kompetencje z dziedzin automatyki, informatyki oraz zrównoważonego rozwoju.
Rozwój sztucznej inteligencji i robotyzacji może spowodować zmniejszenie zapotrzebowania pracowników do sektora poligraficznego lub zapotrzebowanie na osoby o dużo wyższym poziomie kompetencji. Doświadczeni operatorzy i technolodzy odchodzą z rynku pracy, a ich miejsce nie jest w wystarczającym stopniu zajmowane przez młodych absolwentów szkół branżowych i technicznych. Powodów jest wiele – od niskiej atrakcyjności zawodów technicznych w oczach młodzieży, po brak odpowiednio nowoczesnych programów kształcenia.
Na targach w Mediolanie cieszyło się zainteresowaniem stoisko edukacyjne obsługiwane przez Włoskie Stowarzyszenie Muzeów Drukarstwa i Papiernictwa. Zabytkowe maszyny drukujące, ołowiane czcionki, zapach farby… Odwiedzającymi byli głównie uczniowie pod okiem nauczycieli, co bardzo cieszy i nastawia optymistycznie.

Pracownicy migracyjni – szansa i wyzwanie dla branży
Lukę kadrową coraz częściej wypełniają imigranci, zwłaszcza obywatele Ukrainy, którzy z powodzeniem odnajdują się w rolach operatorów maszyn, pomocników drukarzy czy konfekcjonerów. Ich obecność stanowi istotne wsparcie dla funkcjonowania zakładów produkcyjnych, jednak niesie ze sobą również pewne trudności – przede wszystkim w zakresie komunikacji. Bariera językowa jest jednym z głównych problemów wpływających na efektywność współpracy, bezpieczeństwo pracy oraz jakość wdrożeń i szkoleń. Brak znajomości języka polskiego w stopniu technicznym utrudnia rozumienie poleceń, procedur BHP czy dokumentacji produkcyjnej. Z tego względu zasadne byłoby wdrażanie programów językowych w zakładach pracy, tłumaczenie instrukcji na język ukraiński oraz rozwój kompetencji kierowników i mistrzów w zakresie zarządzania zespołami wielokulturowymi.
Warto również rozważyć tworzenie branżowych programów adaptacyjnych – zarówno w szkołach zawodowych, jak i w Centrach Umiejętności – które wspierałyby nie tylko naukę zawodu, ale też integrację społeczną i kulturową pracowników z zagranicy.

Foto: Targi Print4All. Mediolan 2025

Centra Umiejętności i edukacja dualna jako odpowiedź na wyzwania

W obliczu rosnących wymagań kompetencyjnych, niezbędne staje się nowoczesne, praktyczne podejście do kształcenia. Tutaj kluczową rolę mogą odegrać Branżowe Centra Umiejętności, czyli ośrodki integrujące przemysł, szkoły zawodowe i samorządy. Dzięki dostępowi do nowoczesnych urządzeń i realnemu kontaktowi z branżą, mogą one:

• organizować praktyki zawodowe i staże w warunkach przemysłowych,
• dostosowywać programy nauczania do realiów rynku pracy i technologii zgodnych z Zielonym Ładem, 
• promować poligrafię jako atrakcyjną, rozwijającą się i potrzebną specjalizację,
• wydawać certyfikaty dla osób, które skorzystają ze szkoleń

Takie inicjatywy mogą również pełnić funkcję integracyjną – zarówno dla młodzieży z Polski, jak i dla osób z doświadczeniem zawodowym zdobytym za granicą.

Rozwój kompetencji zawodowych w oparciu o Branżowe Centrum Umiejętności

Współczesny rynek pracy stawia przed pracownikami i pracodawcami coraz większe wyzwania. Niedobory kadrowe są widoczne niemal w każdej branży, a jednocześnie rosną oczekiwania dotyczące kwalifikacji – nie tylko technicznych, ale też społecznych i cyfrowych. W tej rzeczywistości Branżowe Centra Umiejętności (BCU) stają się ważnym ogniwem
w procesie kształcenia i doskonalenia zawodowego. Ich elastyczna oferta może być szczególnie atrakcyjna dla osób dorosłych, które chcą się przekwalifikować, uzupełnić dotychczasową wiedzę lub zyskać praktyczne umiejętności, które zwiększą ich konkurencyjność na rynku pracy.
Centra Umiejętności to również wartościowe wsparcie dla uczniów szkół średnich oraz studentów, którzy są w trakcie edukacji i zaczynają dopiero budować swoją ścieżkę zawodową. Dzięki takim ośrodkom mogą poznać specyfikę konkretnych sektorów – na przykład branży opakowań zadrukowanych – i zdobyć doświadczenie, które ułatwi im decyzje dotyczące dalszego rozwoju. Osoby studiujące na kierunkach niezwiązanych bezpośrednio z przemysłem, np. na zarządzaniu, marketingu czy logistyce, mają dzięki BCU szansę na poznanie od kuchni technologii druku, procesów produkcyjnych czy zagadnień związanych ze zrównoważonym rozwojem. To unikalne połączenie wiedzy ogólnej
i specjalistycznej może zaprocentować w przyszłości – na przykład w pracy na stanowiskach kierowniczych w drukarniach, agencjach projektowych czy firmach zajmujących się produkcją opakowań.
Rynek potrzebuje oferty opartej na szkoleniach praktycznych na nowoczesnym sprzęcie, wykładów prowadzonych przez doświadczonych ekspertów z branży. Taka formuła kształcenia jest szczególnie cenna, ponieważ umożliwia poznanie realnych warunków pracy i oczekiwań pracodawców. Uczestnicy mogliby rozwijać nie tylko kompetencje zawodowe, ale również miękkie – takie jak praca zespołowa, komunikacja czy rozwiązywanie problemów w środowisku produkcyjnym.
Tego typu ośrodki mogłyby stanowić doskonałe uzupełnienie tradycyjnego systemu edukacji, dając uczestnikom możliwość zdobycia konkretnego zawodu, poszerzenia kompetencji lub przygotowania się do objęcia wyższych ról w organizacjach. To również odpowiedź na potrzeby nowoczesnego przemysłu, który oczekuje pracowników elastycznych, otwartych na zmiany i gotowych do ciągłego uczenia się.

Rekomendacje dla branży

• Śledzenie zmian regulacyjnych (PPWR, Zielony Ład) i aktywne uczestnictwo w konsultacjach branżowych,
• Inwestycje w technologie przyjazne środowisku i automatyzację procesów,
• Angażowanie się w edukację zawodową – oferowanie praktyk, szkoleń, tworzenie klas patronackich,
• Rozwijnie kompetencji miękkich kadry zarządzającej (np. komunikacja międzykulturowa).
• Wspieranie integracji pracowników migracyjnych – językową, kulturową i zawodową.
• Aktualizowanie podstawy programowej o zagadnienia zrównoważonego rozwoju i transformacji cyfrowej.
• Wzmacnianie kompetencji nauczycieli poprzez udział w stażach przemysłowych i targach branżowych.

Podsumowanie

Branża opakowań zadrukowanych wchodzi w nową erę – wymuszoną regulacjami, ale też inspirowaną postępem technologicznym i zmianami społecznymi. Kluczowym zasobem pozostaje człowiek – przygotowany do pracy w nowoczesnym środowisku, zdolny do uczenia się, komunikacji i działania w różnorodnym zespole.
Przyszłość sektora zależy od tego, czy uda się skutecznie połączyć potrzeby przemysłu z możliwościami edukacji i potencjałem ludzi – niezależnie od ich wieku, pochodzenia czy dotychczasowego doświadczenia.
To nie tylko wyzwanie, ale i szansa na stworzenie bardziej otwartej, zrównoważonej i konkurencyjnej branży.

Autor: Krzysztof Skrobot